Teknolojinin, insanların yaşamlarını dönüştüren gücü her geçen gün daha fazla hissediliyor. Bugün sağlık, eğitim, iletişim ve ulaşım gibi hayatımızın hemen her alanında teknolojiden yararlanıyoruz. Ancak teknolojinin bu güçlü potansiyelinin, sadece bazı ülkeler tarafından şekillendirilmesi, adalet ve eşitlik açısından ciddi tehlikeler doğuruyor. Teknoloji, yalnızca güçlü ekonomilerin tekelinde kalmamalı; tüm ülkeler, özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, bu gelişim süreçlerinde eşit hakka sahip olmalı. Aksi takdirde, teknoloji bir sömürü aracına dönüşür; toplumlar arasında derin uçurumlar yaratır ve insanlığın ortak refahını tehdit eder.

Güçlü Ekonomilerin Tekeli: Teknolojinin Sömürü Aracı Olması

Bugün, küresel teknoloji devlerinin çoğu, gelişmiş Batı ülkelerine aittir. Bu ülkeler, hem teknolojinin gelişimine liderlik ediyor hem de büyük bir pazarın kontrolünü ellerinde bulunduruyor. Ancak bu durum, küresel eşitsizliğin daha da derinleşmesine yol açıyor. Örneğin, yapay zekâ, biyoteknoloji, veri madenciliği ve uzay araştırmaları gibi alanlar, gelişmiş ülkelerin elinde büyük bir güç kaynağı hâline gelmiş durumda. Bu ülkeler, kendi çıkarlarına hizmet eden teknolojiler geliştirebilirken, diğer ülkeler sadece tüketici olma rolünde kalıyor.

Bu güç dengesizliği, gelişmekte olan ülkelerde teknolojik bağımlılık yaratıyor ve bu bağımlılık, yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda kültürel ve sosyal bir sömürü aracına dönüşüyor. Bu tür bir tekelleşme, dijital eşitsizliklere, veri sömürüsüne ve teknolojiye dayalı yeni şekillerde güç istismarına yol açabiliyor. Örneğin, teknoloji şirketlerinin topladıkları veriler üzerinden, gelişmekte olan ülkelerin bireylerinin mahremiyetine tecavüz edilebilir veya bu ülkeler, teknolojiyi sadece tüketim aracı olarak kullanmak zorunda bırakılabilir.

Ortak Katkı ile Geliştirilen Teknoloji: Adalet ve Güven

Teknolojinin, birkaç ülkenin çıkarlarından bağımsız, tüm insanlığın yararına olacak şekilde geliştirilmesi gerektiği bir dönemdeyiz. Teknolojik gelişmelerin tüm dünyadaki toplumları eşit şekilde etkilemesi için, her ülkenin bu süreçlere eşit katılım hakkı olmalıdır. Özellikle gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkeler, teknolojik yeniliklere yalnızca alıcı değil, aynı zamanda üretici olarak da dahil olabilmelidir.

Teknolojiye ortak katkı sağlayan ülkeler, hem geliştirdikleri teknolojilerin şeffaflığını hem de sosyal, ekonomik ve etik sorumluluklarını paylaşmalıdır. Bu tür bir yaklaşım, sadece teknolojinin sömürü aracı olmaktan çıkıp, insanlığın ortak iyiliği için bir güç kaynağı olmasını sağlar. Örneğin, dünya çapında sağlık sorunlarına çözüm getiren bir biyoteknoloji ürünü, tüm ülkeler tarafından eşit şekilde erişilebilir hale getirilebilir. Ya da çevresel sorunları çözmeye yönelik geliştirilmiş bir teknoloji, yalnızca birkaç zengin ülkenin elinde değil, küresel ölçekte yaygınlaştırılabilir.

Eşit katılım ilkesi, teknolojiye dair kararların alındığı platformlarda farklı kültürler ve değer sistemlerinin temsili ile güçlü bir hale gelir. Teknolojik gelişmelerin sadece Batılı bir bakış açısına dayalı olmaması için, Afrika, Asya, Latin Amerika gibi farklı kıtalardaki ülkeler de teknoloji üretim süreçlerinde aktif olarak yer almalıdır. Her ülkenin farklı sorunları, ihtiyaçları ve öncelikleri vardır. Bu çeşitlilik, teknolojiye sadece tek bir ülkenin çıkarlarına hizmet etmek yerine, tüm insanlığın güvenliğini, özgürlüğünü ve refahını güvence altına alacak yenilikçi çözümler geliştirilmesini sağlar.

Teknolojinin Ortak İyiye Dönüşmesi İçin İlkeler

Teknolojinin, insanlığın ortak iyiliği için gelişmesi gerektiğini savunmak, yalnızca güzel bir hayalden ibaret değildir. Gerçekleştirilebilecek birkaç temel ilke ile bu dönüşüm mümkündür:

• Adil ve Eşit Erişim: Her ülkenin, gelişen teknolojiye eşit şekilde erişim hakkı olmalı. Teknolojinin sadece gelişmiş ülkelerin tekelinde olmaması, dünya genelinde eşit fırsatlar yaratılması gerekir.


• Şeffaflık: Geliştirilen teknolojilerin, nasıl çalıştığı, hangi verileri topladığı ve hangi etkilere yol açacağı konusunda şeffaflık sağlanmalıdır. Bu sayede, toplumlar teknolojinin hem faydalarını hem de potansiyel zararlarını anlayabilir ve buna göre hareket edebilir.


• İnsan Haklarına Saygı: Teknolojiler, evrensel insan haklarına aykırı olmamalıdır. Mahremiyet hakkı, ifade özgürlüğü ve eşitlik gibi temel insan hakları her teknolojik adımda korunmalıdır.


• Küresel İş Birliği: Teknolojik gelişmelerde, sadece güçlü ülkelerin değil, tüm dünyanın katkı sağlaması teşvik edilmelidir. Özellikle sağlık, çevre ve eğitim gibi kritik alanlarda küresel bir dayanışma ve iş birliği hayati önem taşır.


• Teknolojinin Sorumlu Kullanımı: Teknolojiler, yalnızca bireysel ve toplumsal çıkarlar için değil, aynı zamanda gezegenin sürdürülebilirliği ve barışı için kullanılmalıdır. Silahlanma veya savaş amaçlı teknolojilerin geliştirilmesi engellenmeli, barışçıl ve insani kullanımlar teşvik edilmelidir.

Sonuç: Ortak İyi İçin Teknoloji

Sonuç olarak, teknoloji yalnızca güçlü ülkelerin tekelinde kalmamalı, herkesin eşit şekilde faydalandığı bir araç olmalıdır. Her ülkenin teknoloji geliştirme süreçlerine eşit katılım hakkı olması, teknolojinin sömürü aracı olmaktan çıkıp ortak bir iyilik gücü olarak gelişmesini sağlayabilir. Bu, sadece az gelişmiş ülkeler için değil, tüm dünya için bir gelecek güvenliği anlamına gelir. Teknoloji, doğru yönetildiğinde insanlığın en büyük gücü olabilir; adalet, eşitlik ve etik ilkelerle yönlendirildiğinde ise tüm toplumları ileriye taşıyacak bir güç haline gelir.